Trái phiếu là gì – Cách phòng tránh lừa đảo khi tham gia trái phiếu

Nhiều người chưa hiểu trái phiếu là gì và thường nhầm lẫn giữa trái phiếu và tiền gửi hoặc cổ phiếu. Tuy nhiên cần phải khẳng định trái phiếu doanh nghiệp không phải là tiền gửi ngân hàng, mà là trái phiếu được doanh nghiệp phát hành theo nguyên tắc tự vay, tự trả, tự chịu trách nhiệm về khả năng trả nợ. Để đầu tư hiệu quả và hạn chế rủi ro khi tham gia trái phiếu, nhà đầu tư cần nắm rõ các kiến thức cơ bản về loại tài sản này

Trái phiếu là gì

Trái phiếu là loại xác nhận nghĩa vụ nợ của đơn vị phát hành (doanh nghiệp hoặc chính phủ) với người nắm giữ trái phiếu (người cho vay) với một khoản tiền trong một thời gian xác định.

Đơn vị phát hành trái phiếu phải trả lợi tức cho người sở hữu trái phiếu và hoàn trả khoản tiền vay khi trái phiếu đáo hạn. Người phát hành trái phiếu có thể là chính phủ, doanh nghiệp hoặc như kho bạc nhà nước. 

Trong đó, trái phiếu chính phủ luôn được  xem là nhà phát hành uy tín nhất và là loại chứng khoán ít rủi ro nhất, nhằm để huy động tiền nhàn rỗi trong dân và các tổ chức kinh tế xã hội.

Thu nhập của trái phiếu được gọi là lợi tức – là khoản tiền lãi được trả cố định thường kỳ cho người nắm giữ và không phụ thuộc vào tình hình kinh doanh của đơn vị phát hành.

Trái phiếu còn được gọi là chứng khoán nợ vì vậy khi công ty bị giải thể hoặc phá sản thì trước hết công ty phải có nghĩa vụ thanh toán cho những người nắm giữ trái phiếu  trước cổ đông nắm giữ cổ phiếu. Khác với người nắm giữ cổ phiếu, người nắm giữ trái phiếu (trái chủ) không có quyền tham gia vào hoạt động của công ty.
Xem thêm: Chứng khoán phái sinh

Các loại trái phiếu phổ biến

Có nhiều loại trái phiếu doanh nghiệp khác nhau, mỗi loại sẽ có ưu nhược điểm nhất định phù hợp với một nhóm nhà đầu tư, cụ thể như sau:

• Trái phiếu chuyển đổi là loại trái phiếu do công ty cổ phần phát hành, có thể chuyển đổi thành cổ phiếu phổ thông của chính tổ chức phát hành theo điều kiện, điều khoản đã được xác định tại phương án phát hành trái phiếu.
• Trái phiếu có bảo đảm là loại trái phiếu được bảo đảm thanh toán toàn bộ hoặc một phần lãi, gốc khi đến hạn bằng tài sản của tổ chức phát hành hoặc tài sản của bên thứ ba theo quy định của pháp luật về giao dịch bảo đảm; hoặc được bảo lãnh thanh toán theo quy định của pháp luật.
• Trái phiếu kèm chứng quyền là loại trái phiếu được công ty cổ phần phát hành kèm theo chứng quyền, cho phép người sở hữu chứng quyền được quyền mua một số cổ phiếu phổ thông của tổ chức phát hành theo điều kiện, điều khoản đã được xác định tại phương án phát hành trái phiếu.

Ngoài ra còn được phân loại theo lợi tức trái phiế bao gồm như: trái phiếu có lãi suất biến đổi, trái phiếu có lãi suất cố định và trái phiếu có lãi suất bằng không.

Sự khác nhau cổ phiếu và trái phiếu

Mặc dù trái phiếu và cổ phiếu đều là những công cụ tài chính mà ở đó người cho vay mong muốn nhận về lợi nhuận, nhưng chúng lại có những đặc điểm rất khác biệt mà nhà đầu tư cần phải lưu ý khi tham gia. Hãy cùng tìm hiểu một vài điểm khác nhau cơ bản giữa 2 loại tài sản này:

Cách phòng tránh lừa đảo khi tham gia trái phiếu

Trái phiếu doanh nghiệp không phải là tiền gửi ngân hàng, không được đảm bảo và vẫn tồn tại rủi ro. Trái phiếu doanh nghiệp được doanh nghiệp phát hành theo nguyên tắc tự vay, tự trả, tự chịu trách nhiệm về khả năng trả nợ. Do đó, nhà đầu tư dù được cam kết khoản lãi cao hơn so với lãi suất của ngân hàng nhưng cũng sẽ có nguy cơ gặp nhiều rủi ro trong trường hợp doanh nghiệp không đảm bảo được nghĩa vụ trả gốc, trả lãi trái phiếu.

Quy định của luật về việc chỉ cho phép nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp được mua trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ. Nếu không phải là nhà đầu tư chuyên nghiệp thì nên cân nhắc mua loại trái phiếu này.

Cần nghiên cứu thật kỹ về đơn vị phát hành trái phiếu, tình hình tài chính và kết quả kinh doanh của doanh nghiệp phát hành. Nhà đầu tư là cá nhân, tổ chức cần mua trái phiếu từ đơn vị có uy tín và cần nghiên cứu về tiềm lực của tổ chức phát hành trái phiếu đó và khả năng đáp ứng được hoàn trả bằng mệnh giá khi trái phiếu đó đáo hạn. Bởi tất cả thông tin về tài sản đảm bảo của các doanh nghiệp phát hành trái phiếu đều phải được công bố theo luật.

Công ty chứng khoán phân phối trái phiếu doanh nghiệp không có nghĩa là các tổ chức này đảm bảo an toàn cho việc mua trái phiếu. Các tổ chức này chỉ là doanh nghiệp cung cấp dịch vụ, hưởng phí dịch vụ từ doanh nghiệp phát hành mà không chịu trách nhiệm về khả năng trả nợ của doanh nghiệp phát hành.

Cảnh giác về hình thức ký kết Hợp đồng đầu tư trái phiếu. Khi ký kết với hình thức “Hợp đồng đầu tư trái phiếu” là bạn vô tình tham gia vào một thỏa thuận dân sự về hợp tác đầu tư. Mặc dù lãi suất của các loại hình này rất cao, song đây là giao dịch hết sức rủi ro, không được pháp luật về chứng khoán bảo vệ và dễ bị lừa dẫn tới các vụ kiện tụng về dân sự kéo dài mà khó có thể lấy lại được tiền sau này.

Ngoài ra, bảo lãnh phát hành trái phiếu không phải là bảo lãnh thanh toán trái phiếu. Bảo lãnh phát hành chỉ là việc tổ chức bảo lãnh có cam kết với doanh nghiệp phát hành để phân phối số trái phiếu cần phát hành, vì thế không có bất kỳ nghĩa vụ nào với nhà đầu tư. Đối với bảo lãnh thanh toán, nhà đầu tư cũng cần tìm hiểu kỹ phạm vi bảo lãnh (bảo lãnh thanh toán gốc, lãi hay chỉ một phần gốc, lãi và nhà đầu tư sẽ phải chịu rủi ro đối với phần còn lại).

Kết luận

Để hiểu trái phiếu là gì nhà đầu tư phải có kiến thức nhất định về nó. Trái phiếu về bản chất là một sản phẩm đầu tư có thể mang lại lợi nhuận cao hơn so với tiền gửi ngân hàng. Hình thức này cũng chịu ít rủi ro hơn so với việc đầu tư cổ phiếu nhưng không có nghĩa là số tiền đầu tư được đảm bảo. Lợi nhuận cao luôn đi kèm với rủi ro lớn và trước khi tham gia kênh đầu tư nào, nhà đầu tư luôn cần tìm hiểu rõ các kiến thức cơ bản và tham vấn chuyên gia để tránh những rủi ro không đáng có và nâng cao chất lượng đầu tư.

Xem thêm:

• Hàng hoá phái sinh là gì
• Sở giao dịch hàng hoá Việt Nam
• Phái sinh là gì