Hợp đồng quyền chọn là gì? Các loại hợp đồng quyền chọn

Công cụ tài chính phái sinh ra đời để phòng tránh rủ ro cho các doanh nghiệp trong nên kinh tế phát triển nhanh và mạnh hiện nay. Trong đó có một trong những công cụ tài chính phái sinh là hợp đồng quyền chọn 

Hợp đồng quyền chọn là gì? 

Hợp đồng quyền chọn là một công cụ phái sinh tài chính cho phép người nắm giữ nó có QUYỀN (nhưng không có NGHĨA VỤ) được bán hoặc mua một hàng hóa hoặc tài sản tài chính vào một ngày trong tương lai với mức giá đã xác định trước.

• Hợp đồng quyền chọn là một thỏa thuận giữa hai bên để tạo điều kiện cho một giao dịch tiềm năng liên quan đến một tài sản ở mức giá và ngày định sẵn.
• Quyền chọn mua có thể được mua dưới dạng đặt cược đòn bẩy vào sự tăng giá của tài sản, trong khi quyền chọn bán được mua để thu lợi nhuận từ việc giảm giá.
• Mua một quyền chọn cung cấp quyền, nhưng không phải nghĩa vụ, mua hoặc bán tài sản cơ bản.

Các loại hợp đồng quyền chọn

Quyền chọn mua có thể được mua dưới dạng đặt cược đòn bẩy vào sự tăng giá của một tài sản cơ sở hoặc chỉ số, trong khi quyền chọn bán được mua để thu lợi nhuận từ việc giảm giá. 

Người mua quyền chọn mua có quyền, nhưng không có nghĩa vụ, mua số lượng cổ phiếu được quy định trong hợp đồng với giá thực tế. Mặt khác, đặt người mua có quyền, nhưng không có nghĩa vụ, bán cổ phần với giá thực tế được quy định trong hợp đồng.

Người bán quyền chọn, còn được gọi là writer, có nghĩa vụ giao dịch quyền chọn của họ nếu người mua quyết định thực hiện quyền chọn mua để mua tài sản cơ sở hoặc thực hiện quyền chọn bán để bán.

• Quyền chọn mua (CALL Option): Người mua quyền chọn mua dự đoán về sự tăng  giá của tài sản cơ sở và sở hữu quyền bán với mức giá thực tế được quy định trong hợp đồng. Trong giao dịch quyền chọn, một vị thế được mở khi một hợp đồng hoặc các hợp đồng được mua từ người bán. Trong giao dịch, người bán được trả một khoản phí quyền chọn (Option Premium) để thực hiện nghĩa vụ tài sản cơ sở với giá thực tế.
• Quyền chọn bán (PUT Option): Người mua quyền chọn bán dự đoán về sự giảm giá của tài sản cơ sở và sở hữu quyền bán với mức giá thực tế được quy định trong hợp đồng. Nếu giá tài sản cơ sở  giảm xuống dưới giá thực hiện trước hoặc khi hết hạn, người mua có thể chuyển nhượng tài sản cơ sở cho người bán để mua với giá thực hiện hoặc bán hợp đồng.

Ngoài ra quyền chọn còn được phân loại theo cách thức thực hiện quyền:

• Quyền chọn kiểu Mỹ, bên mua được thực hiện quyền vào bất cứ thời điểm nào trong khoảng thời gian tính cho đến khi đáo hạn.
• Quyền chọn kiểu Châu Âu, bên mua  chỉ có thể thực hiện quyền vào ngày đáo hạn hợp đồng.

Phân loại hợp đồng quyền chọn theo tài sản cơ sở

Quyền chọn hàng hóa

Là quyền chọn mà tài sản cơ sở là một loại hàng hóa cơ bản (nông sản, kim loại quý, kim loại công nghiệp…). Theo đó, người nắm giữ quyền chọn có quyền được mua (nếu là quyền chọn mua) hoặc bán (nếu là quyền chọn bán) một số lượng nhất định hàng hóa cơ sở với giá thỏa thuận trước vào hoặc trước một ngày cụ thể.

Quyền chọn cổ phiếu

Là quyền chọn được thiết kế với tài sản cơ sở là cổ phiếu đơn lẻ. Về mặt khái niệm, quyền chọn cổ phiếu đơn lẻ đem lại cho người nắm giữ nó quyền mua hoặc bán một cổ phiếu cụ thể với số lượng nhất định ở mức giá xác định vào tại thời điểm xác định.

Quyền chọn chỉ số cổ phiếu

 Xây dựng dựa trên một chỉ số cổ phiếu. Chỉ số cổ phiếu này có thể đại diện cho toàn bộ thị trường nói chung hay cho những khu vực/ngành cụ thể trên thị trường. Nhà đầu tư có thể tiếp cận với toàn bộ thị trường hoặc với những phân mảng cụ thể của thị trường (xác định theo ngành – như công nghệ thông tin, dịch vụ tài chính, hàng tiêu dùng…; hoặc khu vực – như quy mô vốn hóa lớn, quy mô vốn hóa nhỏ) chỉ thông qua một giao dịch duy nhất thay vì đồng thời thực hiện nhiều giao dịch với các cổ phiếu đơn lẻ khác nhau.

Quyền chọn lãi suất

Đây là hợp đồng mà tài sản cơ sở lãi suất hoặc tài sản gắn liền với lãi suất. Quyền chọn trái phiếu cũng nằm trong nhóm này khi yếu tố cơ sở của hợp đồng liên quan đến lãi suất trung và dài hạn (thời hạn trên một năm).

Quyền chọn tiền tệ

Bao gồm quyền chọn đối với tài sản giao ngay và với hợp đồng tương lai tiền tệ. Nếu tài sản cơ sở tham chiếu đến tỷ giá giao ngay, bên mua của hợp đồng quyền được mua (hoặc bán) một lượng ngoại tệ nhất định (đồng tiền cơ sở ) theo tỷ giá cố định trong tương lai.

Nếu tài sản cơ sở là hợp đồng tương lai tiền tệ, người mua có quyền được giữ một vị thế nhất định đối với hợp đồng tương lai cơ sở nếu họ quyết định thực hiện quyền. Công cụ này cho phép các nhà đầu tư hay các doanh nghiệp phòng ngừa rủi ro hoặc tận dụng cơ hội để kiếm lợi nhuận từ những biến động của tỷ giá trên thị trường ngoại hối.

Đặc điểm cơ bản của quyền chọn

Hợp đồng quyền chọn cũng có những đặc điểm tương đồng với hợp đồng tương lai. Nhưng loại hợp đồng phái sinh này cũng có một số đặc điểm riêng biệt so với 2 loại kia

• Tài sản cơ sở của hợp đồng quyền chọn có thể là bất kỳ loại hàng hóa nào. Các loại tài sản cơ sở trong giao dịch này không cần được chuẩn hóa về khối lượng, số lượng, giá trị hay các điều khoản khác.
• Hợp đồng quyền chọn giao dịch trên thị trường OTC.
• Việc thanh toán tài sản và trao đổi thường không xảy ra vào thời điểm ký kết hợp đồng. Tùy vào việc kiểu quyền chọn mà các hoạt động sẽ thực hiện sau đó hay tại thời điểm đáo hạn.
• Trong giao dịch các bên tham gia vào hợp đồng không cần phải ký quỹ mà thay vào đó phải chịu chi phí quyền chọn. Trong đó, người mua quyền chọn có nghĩa vụ cần phải trả cho người bán quyền chọn một khoản phí nhất định.
• Tại thời điểm đáo hạn, người mua có thể quyết định giữa việc thực hiện quyền mua hay bán hoặc có thể không thực hiện. Trong các trường hợp bên người mua thực hiện quyền người bán phải có nghĩa vụ phải thực hiện theo các điều khoản theo như hợp đồng. Điều này có nghĩa là sẽ bán nếu hợp đồng quyền chọn mua hay bán theo mức giá thỏa thuận.
• Nếu lỗ, người mua sẽ chỉ lỗ trong phạm vi tiền cược khoản phí.
• Ngoài ra, đối với các bên tham gia hợp đồng này có thể đóng vị thế của mình bằng cách tham gia một hợp đồng quyền chọn khác nhau nhưng ở vị thế đối với vị thế trước đó. Hiểu đơn giản, nếu bạn đang sở hữu quyền chọn thì mua bạn có thể đóng vị thế bằng việc bán quyền chọn mua với cùng giá thực hiện, cùng tài sản cơ sở và cùng ngày đáo hạn.
• Phí thực hiện quyền chọn. Có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến giá trị của phí thực hiện quyền chọn. Có thể hiểu là nhà đầu tư có thể giả định mức phí thực hiện quyền chọn được phục thuộc vào tối thiểu 04 yếu tố: Giá thực hiện, giá tài sản cơ sở, biến động của thị trường tương ứng và thời gian còn lại tính đến ngày đáo hạn. Mỗi thành phần đem lại một tác động khác nhau đối với các chi phí thực hiện các quyền mua và bán.

Quyền và nghĩa vụ của người tham gia hợp đồng quyền chọn 

Quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia
	Call option – Quyền chọn mua		Put option – Quyền chọn bán
	Người mua call option (holder)	Người bán call option (writer)	Người mua put option (holder)	Người bán put option (writer)
Quyền	Mua tài sản cơ sở	Nhận phí quyền chọn	Bán tài sản cơ sở	Nhận phí quyền chọn
Nghĩa vụ	Trả phí quyền chọn	Bán tài sản cơ sở	Trả phí quyền chọn	Mua tài sản cơ sở

Thuật ngữ khi giao dịch quyền chọn

Người bán hợp đồng quyền chọn phải thực hiện nghĩa vụ hợp đồng nếu người yêu cầu. Bởi vì quyền chọn là một tài sản tài chính nên nó có giá trị và người mua phải trả một khoản chi phí nhất định (premium cost) khi mua nó. Để có thể hiểu rõ thêm khái niệm quyền chọn, một số thuật ngữ liên quan cần được giải thích chi tiết hơn như sau: 

• Người mua quyền (holder) – Người bỏ ra chi phí để được nắm giữ quyền chọn và có quyền yêu cầu người bán có nghĩa vụ thực hiện quyền chọn theo ý mình. 
• Người bán quyền (writer) – Người nhận chi phí mua quyền của người mua quyền, do đó, có nghĩa vụ phải thực hiện quyền chọn theo yêu cầu của người mua quyền. 
• Tài sản cơ sở (underlying assets) – Tài sản mà dựa vào đó quyền chọn được giao dịch. Giá cả trên thị trường của tài sản cơ sở là căn cứ để xác định giá trị của quyền chọn. Tài sản cơ sở có thể là hàng hoá như cà phê, dầu hỏa, vàng,.. hay chứng khoán như cổ phiếu, trái phiếu hoặc ngoại tệ như EUR, CHF, CAD,…
• Tỷ giá thực hiện (exercise or strike rate) – Tỷ giá sẽ được áp dụng nếu người mua quyền yêu cầu thực hiện quyền chọn. 
• Trị giá hợp đồng quyền chọn (volume) – Trị giá được chuẩn hóa theo từng loại ngoại tệ và thị trường giao dịch. 
• Thời hạn của quyền chọn (maturity) – Thời hạn hiệu lực của quyền chọn. Quá thời hạn này quyền không còn giá trị. 
• Phí mua quyền (premium) – Chi phí mà người mua quyền phải trả cho người bán quyền để được nắm giữ hay sở hữu quyền chọn. Chi phí này thường được tính bằng một số nội tệ trên mỗi ngoại tệ giao dịch. 
• Loại quyền chọn – Loại quyền mà người mua nắm giữ. Loại quyền chọn nào cho phép người mua có quyền được mua một loại tài sản cơ sở ở mức giá xác định trước trong thời hạn nhất định gọi là quyền chọn mua (call). Ngược lại, loại quyền chọn nào cho phép người mua có quyền được bán gọi là quyền chọn bán (put). 
• Kiểu quyền chọn – Kiểu giao dịch do hai bên thỏa thuận cho phép người mua quyền được lựa chọn thời điểm thực hiện quyền. Kiểu quyền chọn cho phép người mua quyền được thực hiện bất cứ thời điểm nào trong thời hạn hiệu lực của quyền chọn gọi là quyền chọn kiểu Mỹ. Kiểu quyền chọn chỉ cho phép người mua thực hiện khi quyền chọn đến hạn gọi là quyền chọn kiểu châu Âu.

Ưu điểm nhược điểm của hợp đồng quyền chọn

Ưu điểm của Hợp đồng Quyền chọn

Một trong những lợi thế lớn nhất của hợp đồng quyền chọn là đòn bẩy. Bằng cách mua các hợp đồng quyền chọn thay vì mua toàn bộ tài sản cơ sở, các nhà đầu tư có thể kiếm lợi nhuận tương tự với số vốn  ban đầu thấp hơn rất nhiều. 

Hợp đồng  quyền chọn cũng cung cấp cho các nhà giao dịch các tính năng đặc biệt khác, bằng cách kết hợp các hợp đồng đặt và bán khác nhau với các mức giá thực hiện khác nhau và ngày hết hạn khác nhau, các nhà giao dịch quyền chọn có thể thiết lập các giao dịch có mục tiêu và chiến lược để tạo ra lợi nhuận 

Mua hợp đồng quyền chọn bán có thể là một giải pháp thay thế ít rủi ro hơn so với việc bán khống tài sản cơ sở nào đó. Ngoài chi phí mua lại tương đối thấp, khoản lỗ từ hợp đồng mua bán được giới hạn ở mức 100% phí mua quyền chọn bán, và thường rất thấp.

Nhược điểm của Hợp đồng Quyền chọn

Vấn đề lớn nhất của giao dịch quyền chọn là giảm giá trị theo thời gian. Bởi vì tất cả các hợp đồng quyền chọn gần đến ngày đáo hạn thì phần giá trị thời gian của chúng luôn giảm. Các nhà giao dịch khác kiên nhẫn có thể đợi hàng tháng hoặc hàng năm để chiến lược của họ được hoàn thiện, nhưng các nhà giao dịch quyền chọn cần hành động giá được nhắm mục tiêu của họ xảy ra trước ngày đáo hạn phái sinh. 

Trong khi cổ phiếu niêm yết trên các sàn giao dịch lớn hiếm khi về giá trị 0$ nhưng các hợp đồng quyền chọn có thể hết hạn sử dụng và trở nên không có giá trị.

So sánh hợp đồng quyền chọn và hợp đồng tương lai

Đặc điểm	Hợp đồng tương lai	Hợp đồng quyền chọn
Tính chuẩn hóa	– Được niêm yết và giao dịch trên Sở giao dịch chứng khoán phái sinh. – Do đó, hợp đồng được chuẩn hóa về giá trị, điều khoản, khối lượng tài sản cơ sở…	– Không cần chuẩn hóa về điều khoản, giá trị hay khối lượng của tài sản cơ sở. Tài sản cơ sở của hợp đồng này có thể là bất kỳ loại tài sản nào.
Niêm yết, giao dịch	Được niêm yết và giao dịch trên thị trường tập trung.	Giao dịch trên thị trường OTC.
Bù trừ và ký quỹ	– Các bên tham gia phải ký quỹ để đảm bảo nghĩa vụ thanh toán mang tính bắt buộc. – Hợp đồng này được bù trừ và hạch toán theo ngày và sẽ thông báo thông tin lãi/lỗ vào tài khoản ký quỹ của nhà đầu tư theo giá thực tế cũng như yêu cầu gọi ký quỹ bổ sung khi cần thiết.	– Các bên tham gia không cần thực hiện việc ký quỹ. – Bên tham gia mua quyền chọn sẽ trả phí sau khi ký hợp đồng, còn bên bán sẽ có nghĩa vụ thực hiện đối với bên mua.
Đóng vị thế	Nhà đầu tư có thể dễ dàng đóng vị thế bất kỳ lúc nào bằng cách tham gia vị thế ngược đối với hợp đồng tương lai tương tự, điều này giúp chủ sở hữu hợp đồng linh hoạt trong sử dụng nguồn vốn.	Trong hợp đồng quyền chọn có hai loại quyền là quyền chọn mua và quyền chọn bán.
Tính bắt buộc	Người tham gia phải có nghĩa vụ thực hiện vào ngày đáo hạn.	Người tham gia có quyền thực hiện vào ngày đáo hạn (không phải nghĩa vụ).
Quy mô hợp đồng	Không có quy mô hợp đồng.	Quy mô hợp đồng phụ thuộc vào các điều khoản trên hợp đồng.

Các sàn giao dịch hợp đồng quyền chọn

Sàn giao dịch CBOE 

Sàn giao dịch quyền chọn Chicago Board ( CBOE ) là sàn giao dịch quyền chọn lớn nhất của Hoa Kỳ với khối lượng giao dịch hàng năm khoảng 1,27 tỷ vào cuối năm 2014, CBOE cung cấp quyền chọn trên hơn 2.200 công ty , 22 chỉ số chứng khoán và 140 quỹ giao dịch hối đoái (ETF).

Cboe cung cấp giao dịch trên nhiều loại sản phẩm, bao gồm quyền chọn, hợp đồng tương lai, chứng khoán Hoa Kỳ và Châu Âu, các sản phẩm giao dịch trao đổi (ETP), FX toàn cầu và các sản phẩm biến động nhiều tài sản cơ sở khác nhau.

Sàn giao dịch Montreal Stock Exchange

Sàn giao dịch Montreal ( MX: Bourse de Montréal ), trước đây là Sở giao dịch chứng khoán Montreal ( MSE ), là một sàn giao dịch phái sinh, giao dịch các hợp đồng tương lai và quyền chọn về cổ phiếu, chỉ số, tiền tệ, ETF, năng lượng và lãi suất. Giao dịch quyền chọn cổ phiếu trên sàn giao dịch này bao gồm hầu hết các công ty giao dịch lớn hơn của Canada. 

Sàn giao dịch Eurex Exchange

Đây là một sàn giao dịch quốc tế nổi bật trong việc giao dịch các công cụ phái sinh có trụ sở tại Châu Âu và là sàn giao dịch lớn nhất là thị trường tùy chọn Châu Âu và thị trường tương lai. Sàn giao dịch này được xếp hạng là sàn giao dịch phái sinh lớn thứ ba thế giới theo khối lượng hợp đồng và có chín văn phòng chi nhánh trên toàn thế giới.

Hợp đồng phái sinh được niêm yết của họ bao gồm nhiều sản phẩm tiêu chuẩn quốc tế, một số sản phẩm được cung cấp bởi sàn giao dịch này là:

• Hợp đồng tương lai lãi suất
• Hợp đồng tương lai trái phiếu Euro
• Công cụ phái sinh vốn chủ sở hữu (Quyền chọn cổ phiếu và Hợp đồng tương lai cổ phiếu đơn lẻ dựa trên cổ phần của Châu Âu, Hoa Kỳ hoặc Braxin)
• Chỉ số chứng khoán phái sinh
• Chỉ số vốn chủ sở hữu Các công cụ phái sinh cổ tức
• Chỉ số biến động Phái sinh
• ETF Phái sinh
• Tín dụng phái sinh
• Phái sinh hàng hóa
• Lạm phát & Phái sinh tài sản

 Sàn giao dịch NYSE Arca

Sàn giao dịch hoạt động như một công ty con của tập đoàn NYSE và có trụ sở tại Chicago, Illinois ở Hoa Kỳ. Công ty con kết hợp giao dịch phản đối kịch liệt truyền thống với giao dịch điện tử để tạo ra một hệ thống kết hợp. NYSE Arca chuyên về danh sách giao dịch trao đổi bao gồm các quỹ giao dịch trao đổi, phương tiện giao dịch trao đổi và ghi chú được giao dịch trao đổi.

NYSE là sàn giao dịch quỹ (ETF) lớn nhất thế giới về danh sách và khối lượng, với hơn 2.238 ETF được niêm yết trên sàn giao dịch. NYSE Arca bao gồm NYSE Arca Equities để giao dịch chứng khoán vốn được niêm yết trên sàn giao dịch và NYSE Arca Options để giao dịch các quyền chọn

NYSE Arca Equities

NYSE Arca Equities là một sàn giao dịch chứng khoán điện tử hoàn toàn cung cấp giao dịch hơn 8.000 chứng khoán vốn được niêm yết trên sàn giao dịch, bao gồm cả niêm yết trên Nasdaq. Nền tảng giao dịch kết nối các nhà giao dịch với nhiều trung tâm thị trường của Hoa Kỳ, cung cấp cho khách hàng khả năng thực thi tiền điện tử nhanh chóng và truy cập thị trường mở, trực tiếp.

NYSE Arca Options

Nền tảng giao dịch hợp đồng quyền chọn kết hợp giữa sàn giao dịch mở truyền thống với công nghệ giao dịch điện tử, cung cấp giao dịch trong các hợp đồng quyền chọn trên cổ phiếu trong nước, chỉ số ngành và lĩnh vực trên diện rộng, các sản phẩm giao dịch trao đổi (ETP)

Sàn giao dịch hợp đồng quyền chọn tại Việt Nam

Hiện nay, hợp đồng quyền chọn các loại tài sản tài chính như cổ phiếu, chứng khoán,…. chưa được niêm yết tại Việt Nam. Duy nhất chỉ có Sở giao dịch hàng hóa Việt Nam có sản phẩm hợp đồng quyền chọn với tài sản cơ sở là hợp đồng hàng hóa. Các hợp đồng quyền chọn hàng hóa này được giao dịch liên thông với các sàn giao dịch hàng hóa lớn trên thế giới thông qua nền tảng giao dịch trực tuyến CQG. 

Để tham gia giao dịch quyền chọn hàng hóa, nhà đầu tư cần mở tài khoản tại các công ty thành viên trực thuộc Sở giao dịch hàng hóa Việt Nam. Công ty cổ phần giao dịch hàng hoá VMEX là thành viên top đầu của Sở giao dịch hàng hóa Việt Nam, chuyên hỗ trợ, tư vấn giao dịch hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai hàng hóa.

VMEX hỗ trợ bạn:

• Đăng ký, hướng dẫn, đặt lệnh, nộp/ rút tiền và giải đáp tất cả các thắc mắc liên quan.
• Cung cấp thông tin về thị trường, nhận định hàng ngày cũng như đưa ra khuyến nghị đầu tư hợp lý.
• Tư vấn chiến lược đầu tư hiệu quả cả ngắn hạn và dài hạn.

Với đội ngũ chuyên viên tư vấn giàu kinh nghiệm và cực kỳ am hiểu thị trường. Chúng tôi sẽ đưa đến tin tức mới nhất và nhanh nhất. Qua đó đưa ra tư vấn đầu tư hiệu quả nhất với danh mục đầu tư đa dạng.

Tìm hiểu thêm:

• Quyền chọn mua và quyền chọn bán
• Cách kiếm lợi nhuận từ giao dịch quyền chọn